Wzd – Onvrijwillige Zorg – Vrijheidsvergroting
Inhoud:
- Analyse Wet Zorg en Dwang
- Verslag PAZ Onvrijwillige Zorg en vrijheidsvergroting
Analyse Wet Zorg en Dwang
De Wet zorg en dwang is sinds 2020 geïmplementeerd binnen de Raphaëlstichting. De verfijning van deze implementatie duurt tot op heden voort; de wet blijkt in de praktijk echter ingewikkeld om altijd volledig conform de wettelijke verplichtingen uit te voeren. Hoewel we nog steeds niet altijd in staat zijn om de evaluaties strikt volgens het periodiek van het stappenplan uit te voeren, merken we dat dit steeds beter gaat. Dit wordt ook vergemakkelijkt doordat de druk van de ketel afneemt, aangezien een scala aan maatregelen nu eenmaal per half jaar kan worden geëvalueerd, wat nu beter in lijn ligt met het evalueren van het zorgplan. Het stappenplan met diverse betrokken functionarissen wordt door onze medewerkers nog steeds als zeer bewerkelijk en tijdrovend ervaren. Ook is het een uitdaging om altijd voldoende onafhankelijke deskundigen en Wzd-functionarissen beschikbaar te hebben. Gelukkig zijn er twee reeds gepensioneerde medewerkers die deze taak willen blijven uitvoeren.
Tweemaandelijks komt een stichtingsbrede werkgroep Wzd bij elkaar om ontwikkelingen op het gebied van wetgeving te volgen en casuïstiek te bespreken. Begin 2024 buigt zij zich over de bestuurlijke afspraken die mogelijk door de Raphaëlstichting overgenomen gaan worden. Deze afspraken lijken enerzijds een verlichting te bieden van de registratielast, maar anderzijds vragen ze om een zorgvuldige implementatie en communicatie van nieuw beleid, alsmede aanpassingen in scholing en het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD). De Raphaëlstichting streeft ernaar dit proces zorgvuldig te doorlopen en uiteraard met instemming van de cliëntenraad.
We zijn nog niet tevreden over de mogelijkheden van het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD) om op locatieniveau gegevens te genereren die we kunnen gebruiken voor de analyse van de genomen maatregelen. Hierdoor is het niet mogelijk om door de zorgverantwoordelijken zelf, dicht bij de bron, een analyse uit te laten voeren.
Tijdens de analyse van de gegevens die we digitaal doorgeven aan de IGJ, hebben we ontdekt dat de aantallen geen accurate weergave zijn van de werkelijkheid. Het blijkt namelijk dat wanneer medewerkers in het systeem een registratie maken voor een structureel geplande maatregel, deze maatregel in de upload naar de IGJ als structureel ongepland wordt weergegeven, wat niet juist is. Na contact met onze leverancier Nedap blijkt dat zij niet kunnen voldoen aan ons verzoek om de mogelijkheid tot registreren van deze maatregelen uit te zetten. Ze verwijzen naar een correct gebruik van het systeem. Helaas zijn we er niet in geslaagd te voorkomen dat sommige medewerkers incidenteel deze functie blijven gebruiken.
Hieronder vindt u een analyse van de gegevens op organisatieniveau die is opgesteld naar aanleiding van de verplichte halfjaarlijkse gegevensaanlevering aan de IGJ. Omdat we dit jaar hebben ontdekt dat de cijfers geen accurate weergave zijn van de werkelijkheid en we daardoor ook niet kunnen vertrouwen op de gegevens uit eerdere jaren, hechten we niet veel waarde aan deze analyse. In plaats daarvan richten we onze aandacht op de evaluatie van individuele maatregelen en proberen we daar zo veel mogelijk betekenis aan te geven.
Aantallen
De analyse betreft de gegevens over 2023 in vergelijking met de gegevens over 2021 en 2022. Met deze analyse willen wij weergeven welke inzichten wij in de afgelopen periode hebben opgedaan en welke acties en aanpassingen in het beleid zijn ondernomen om onvrijwillige zorg terug te dringen.
De volgende zaken vallen op en hebben aanleiding gegeven tot nader onderzoek:
- We constateren een toename in het aantal genomen maatregelen bij Breidablick. Deze toename begon in de tweede helft van 2022 en zet zich voort. Bij nader onderzoek van het type interventie zien we dat het aantal structureel geplande maatregelen in de loop der jaren is afgenomen (van 42 in 2021 tot 27 eind 2023), en dat de stijging te verklaren is door het aantal keren dat een ongeplande maatregel is geregistreerd. Wij zijn van mening dat de toename niet te wijten is aan het vaker uitvoeren van maatregelen, maar eerder aan een betere registratie ervan. Deze ontwikkeling verheugt ons, omdat een nauwkeurigere registratie ons een scherper beeld geeft en daarmee een kwalitatief betere evaluatie van de maatregelen mogelijk maakt.
Hetzelfde signaleren we bij Midgard. - Ook is er een toename te zien bij Scorlewald. Deze toename zien we voornamelijk bij het type structureel geplande maatregelen. Uit verdiepend onderzoek blijkt dat de stijging te maken heeft met een aantal maatregelen die opnieuw in het systeem zijn gezet waardoor het lijkt alsof het er meer zijn geworden, maar dat is niet het geval.
Opmerking: Het blijft uitdagend om een kwalitatief goede analyse uit te voeren die gebaseerd is op de praktijk. Dit komt voornamelijk doordat registraties een grote invloed hebben op de cijfers. Hierdoor ontstaat een sterke afhankelijkheid van de medewerker die de registratie wel of niet uitvoert, wat het risico met zich meebrengt dat de cijfers geen nauwkeurige weergave van de praktijk bieden. Deze situatie wordt met name gecompliceerd door de toename van het aantal ZZP’ers, die mogelijk niet volledig zijn ingewerkt op alle onderwerpen.
Conclusie
Trends die waar te nemen zijn met betrekking tot de toename en afname van maatregelen worden over het algemeen verklaard door cliëntgebonden factoren en onjuiste registratie van onvoorziene maatregelen. Als we kijken naar de resultaten van deze uitgebreide analyse, vragen we ons af of dit voldoende oplevert. Veel belangrijker vinden we het om te investeren in de evaluatie met de cliënt/vertegenwoordiger en de verschillende disciplines (waaronder onafhankelijke deskundigen) die bijdragen aan de evaluatie. Daar kan het verschil worden gemaakt.
Verslag PAZ (Professionele Advies Zwerm), 8 februari 2024
Thema: Onvrijwillige Zorg en Vrijheidsvergroting
Inleiding
Wat is een PAZ? Een Professionele Advies Zwerm (PAZ) is een platform binnen de Raphaëlstichting waar medewerkers samen komen om hun inzichten te delen en invloed uit te oefenen op het beleid dat hun werkzaamheden raakt. Het doel is het verhogen van de zorgkwaliteit en werktevredenheid. Geïnspireerd door de VAR (Verpleegkundige Advies Raad), biedt de PAZ, of ‘Zwerm’, flexibiliteit voor medewerkers om deel te nemen aan die bijeenkomsten die voor hen relevant zijn, en dient het als een luistersessie voor het bestuur (en andere beleidsmakers) om te begrijpen wat medewerkers nodig hebben om hun werk goed uit te voeren. Tijdens deze eerste PAZ hebben we kunnen luisteren naar een goed gemixt gezelschap van begeleiders, teamleiders en zorgmanagers, gedragsdeskundigen, verpleegkundigen en artsen.
Keuze van het onderwerp: Onvrijwillige Zorg en Vrijheidsvergroting
De thema’s vrijheidsbeperking en -vergroting raken direct aan het leven van mensen, de machtsverhoudingen binnen de zorg en zijn indicatief voor de zorgkwaliteit en de onderliggende zorgrelatie.
De stellingen
Er is gediscussieerd aan de hand van drie stellingen, waarbij deelnemers elkaar verdiepende vragen stelden.
De antroposofische levenswijze van de Raphaëlstichting, met haar ritme en regelmaat door jaarfeesten, ochtendopeningen, en gezamenlijke maaltijden, draagt bij aan een sterk gemeenschapsgevoel. Dit onderscheidt ons van andere instellingen. Er ligt echter een kans om ook individuele cliënten en hun persoonlijke wensen meer centraal te stellen, zoals de keuze om apart te eten.
Bij het analyseren van incidentmeldingen rondom agressie blijkt dat agressie vaak voortkomt uit situaties waarin cliënten beperkingen ervaren. Dit onderstreept het belang van werken aan vrijheidsvergroting, om het aantal agressie-incidenten te verminderen. En daarmee misschien ook wel de zorg- en werkdruk.
Het is belangrijk een aanjager te hebben op de woningen en binnen de werkplaatsen die het thema vrijheidsvergroting actief houdt binnen het team. Zo’n persoon kan collega’s inspireren om op nieuwe manieren naar bestaande situaties te kijken, zoals het heroverwegen van voorzieningen die handig lijken voor medewerkers maar beperkend zijn voor cliënten.
We concluderen dat het vergroten van bewustzijn over vrijheidsvergroting en -beperking belangrijk is. Een manier om dit te faciliteren is het aanstellen van een aandachtsfunctionaris op elke woning.
De interactie tussen de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo) brengt specifieke uitdagingen met zich mee, zoals in behandelkamers waar soms dwang nodig is om ernstig nadeel te voorkomen. Dit vereist dialoog, niet alleen binnen het team maar ook met wettelijk vertegenwoordigers. Die zijn niet altijd volledig op de hoogte zijn van de beschikbare keuzes of de implicaties van hun wensen.
Er liggen kansen in het meer betrekken van cliënten bij beslissingen, vooral wanneer zij bekwaam zijn om te oordelen. Dit kan soms een uitdaging vormen en vereist dat medewerkers vastberaden optreden, vooral wanneer wettelijk vertegenwoordigers de neiging hebben om beslissingen over te nemen.
De vraag of verwanten voldoende betrokken worden bij evaluaties van maatregelen is relevant. Hoewel het de bedoeling is, gebeurt dit niet altijd in de praktijk. Evaluaties worden vaak uitgevoerd zonder de aanwezigheid van de cliënt of verwant, maar worden naderhand wel met hen besproken. Er bestaan grote verschillen tussen locaties in hoe deze processen worden gehanteerd.
Een specifiek aandachtspunt is de documentatie van evaluaties in het dossier, wat niet altijd zorgvuldig gebeurt. Hierdoor ontbreekt soms de terugkoppeling aan verwanten of wettelijke vertegenwoordigers. Dit aspect van ons werk moet explicieter worden aangepakt, met duidelijke afspraken over wie wat organiseert en vastlegt.
De essentie ligt in het natuurlijk integreren van dit principe in de zorgverlening, zodanig dat het een tweede natuur wordt voor medewerkers. Vooral jongere medewerkers betreden de organisatie vaak met een sterke overtuiging in de waarde van autonomie voor cliënten. Het risico bestaat echter dat zij, geconfronteerd met bestaande praktijken, hun eigen overtuigingen aanpassen aan de gangbare manier van werken door de collega’s die er al langer zijn.
In een ideale situatie staat de wet niet centraal in discussies; de nadruk ligt op het maximaliseren van de vrijheid van cliënten. Dit betekent dat ‘de manier waarop wij dingen doen’ bij de Raphaëlstichting dan synoniem komt te staan aan het streven naar de grootst mogelijke vrijheid voor cliënten, binnen de kaders die we hebben.
Een cruciale vraag is hoe medewerkers zich voortdurend bewust kunnen zijn van de impact van hun handelen op de vrijheid van cliënten. Met de maatschappelijke verschuiving naar meer autonomie en minder vrijheidsbeperkingen, is het belangrijk dit bewustzijn actief te houden. Zonder continue aandacht voor deze thema’s kunnen oude patronen de overhand krijgen, wat leidt tot een toename van onnodige beperkingen.
Het actief cultiveren van een houding waarbij medewerkers zich steeds afvragen of hun handelen de vrijheid van cliënten bevordert, is essentieel. Dit garandeert dat de geest van de wet, gericht op het welzijn en de vrijheid van de cliënt, altijd vooropstaat in de zorg die we bieden. Zo wordt binnen de Raphaëlstichting een omgeving gecreëerd waarin het principe van maximale vrijheid niet slechts een ideaal is, maar een levende praktijk.
- Ambassadeurs van Vrijheidsvergroting: Introduceer de rol van ‘Ambassadeur van Vrijheidsvergroting’ op groepen. Dit benadrukt een proactieve benadering van vrijheidsvergroting, met een focus op positieve taal en nieuwe manieren van communiceren over dit thema.
- Thema’s in Overleggen: Maak vrijheidsvergroting en -beperking een centraal thema in relevante overleggen. Gebruik interactieve methoden zoals stellingen en kleine plakbriefjes om ideeën te verzamelen en te bespreken, wat bijdraagt aan het universeel maken van deze thema’s binnen het nieuwe besturingsmodel.
- Ervaringsleren voor Medewerkers: Organiseer ervaringen waarbij medewerkers zelf de impact van vrijheidsbeperking kunnen ervaren, zoals tijdelijk opgesloten zijn of de sensatie van een Zweedse band. Dit bevordert empathie en begrip voor de ervaringen van cliënten.
- Aandacht voor Werkplaatsen: Zorg dat maatregelen rondom vrijheidsbeperking ook goed gedocumenteerd en besproken worden in de context van werkplaatsen. Verbeter de communicatie tussen wonen en werken en zorg voor specifieke Wzd-training voor werkplaatsleiders.
- Verminderen Administratieve Last: Onderzoek hoe administratieve lasten verminderd kunnen worden terwijl nog steeds actief gewerkt wordt aan vrijheidsvergroting. Focus op het vereenvoudigen van procedures die weinig veranderen, zoals toezicht bij epilepsie.
- Nieuwe Beoordelaars: Trek beoordelaars aan voor situaties waar dit nodig is, met de nieuwe regelgeving in gedachten die minder strikte eisen stelt aan de kwalificaties van deze beoordelaars.
- Efficiëntie in Evaluaties: Stroomlijn het evaluatieproces door gebruik te maken van technologie zoals Zoom voor gesprekken, gevolgd door een beknopt verslag. Dit voorkomt vertragingen en maakt het proces efficiënter.
- Bewustwordingscampagne: Overweeg het initiëren van een promotiecampagne rondom Wzd, vergelijkbaar met succesvolle voorbeelden van andere organisaties. Dit kan helpen om proactief te werken aan bewustwording en ondersteuning van vrijheidsvergroting.
- Integratie van Beelden van Kwaliteit: Gebruik ‘Beelden van Kwaliteit’ ook als middel om de kwaliteit van zorg en de ervaringen van cliënten te monitoren en te verbeteren.
- Toekomstbestendig Beleid: Ontwikkel een visie die duidelijk de werkwijzen en de waarden van de organisatie weergeeft, gebaseerd op cliëntervaringen en feedback. Dit omvat aandacht voor wachttijden en de ritmes binnen de zorgverlening, met een kritische blik op of deze werkelijk ten goede komen aan de cliënten.
- Geest van de wet: Benadruk het belang van handelen in de geest van de wet boven het strikt naleven van de letterlijke voorschriften, om de nadruk te leggen op het maximaliseren van de vrijheid van cliënten binnen de kaders die we hebben.
- Bewust van impact op vrijheid cliënten: Activeer continue bewustwording en reflectie onder medewerkers over hun impact op de vrijheid van cliënten, om oude patronen die leiden tot onnodige beperkingen te voorkomen.
Deze aanbevelingen bieden een kader voor het ontwikkelen van beleid dat actief bijdraagt aan de vrijheidsvergroting van cliënten, terwijl het tegelijkertijd de administratieve last vermindert en de kwaliteit van zorg verhoogt. Het is van belang dat deze acties worden ondersteund met adequate training, communicatie, en evaluatiemechanismen om hun effectiviteit te waarborgen.
Terug naar vorige pagina