“Breng ik iemand bij wat hij nog écht zeggen wil?”

Ilse is biografisch coach Rudolf Steiner Zorg in Den Haag. Zij kwam vier jaar geleden in dienst. Aanvankelijk op een afdeling voor ouderen met een verstandelijke beperking. Na ruim een jaar stapte zij over naar een afdeling waar ouderen met dementie wonen. Ze werkt daar nu parttime. De overige twee dagen werkt zij als biografisch coach. Een voor haar nieuwe functie. “Soms is het al genoeg om gewoon naast iemand te zitten en een hand vast te houden.”

Ilse wist al vroeg wat ze wilde: “Ik woonde met mijn ouders in België. Omdat zij daar een woonvoorziening voor mensen met een beperking wilden opzetten, besloten ze in Zeist de opleiding voor heilpedagogisch werk te gaan doen. Het moment dat ze ons vertelden dat we zouden gaan verhuizen en met het gezin in een groep zouden gaan wonen, herinner ik me nog goed. Ik was zó blij! Ik ging huppelend naar school. Mijn vriendinnetjes waren een beetje boos omdat ik weg zou gaan, maar ik kón niet wachten.
Van mijn moeder heb ik later gehoord dat ik vanaf dat moment speelde alsof die bewoners er al waren. Ik was toen 10. Al heel snel wist ik zeker: ik wil later ook zo’n huis met bewoners. En dat is ook gebeurd; ik heb 10 jaar met mijn gezin bij een woongroep gewoond.”

Aandacht
De keuze van Ilse om bij Rudolf Steiner Zorg te gaan werken was een heel bewuste en had een bijzondere aanleiding. Ilse:“Hiervoor werkte ik als zorgcoördinator op een antroposofisch KDC in Rotterdam, In die tijd woonde ik een symposium bij op de Zonnehuizen waar Pim Blomaard (oud-bestuurder van de Raphaëlstichting) een lezing gaf. Ik herinner me nog goed dat hij daar een hele mooie link legde tussen de doelen in de zorgplannen en het begeleiden van mensen met een beperking. Toen dacht ik: als je bestuurder zó kan spreken over het in de praktijk brengen van wat er in die plannen staat… dan moet dat wel een fijne organisatie zijn om voor te werken.

Hij vertelde ondermeer over het doel ‘zelfredzaamheid’ en hoe je dat ‘klein’ kunt maken door bijvoorbeeld met een bewoner een kledingstuk in de kast te leggen. En hoe belangrijk het daarbij is om dat alle aandacht te geven. Dat sprak me enorm aan; dat je met hele kleine dingen heel veel kunt doen.
En toen er dus – jaren later – een functie bij Rudolf Steiner Zorg vrijkwam, heb ik meteen gesolliciteerd.”

Inzicht in de levensloop
In mei van dit jaar kwam de functie biografisch coach bij Rudolf Steiner Zorg beschikbaar. Ilse had bij De Brug al aangegeven dat ze ook geïnteresseerd was in de stervensbegeleiding. “Het meekijken in de levens van mensen en dat – zo op het einde van hun leven – met ze in gesprek proberen te brengen. Hoe zijn die levens geweest? Hoe denken zij over het naderend einde en ook over de overgang van het leven naar de dood?
Ik had toen ook al intensieve gesprekken met familieleden waarin je kon voelen dat er zoveel speelde in het leven van hun moeder of vader, maar ook in het leven van de zoon of dochter. En dat die levens zó verweven zijn… Het inzicht krijgen in de levensloop van mensen en ze van daaruit kunnen begeleiden, zonder oordelend te zijn (belangrijk!), dat spreekt me wel heel erg aan.”

Bij een kopje thee
“Die gesprekken op De Brug ontstonden meestal spontaan. In de gang, of bij een kopje thee aan het bed. Langzaam ontstond bij mij de behoefte aan meer richting, meer handvatten om dat goed te kunnen. Vandaar dat ik ben gestart met de vierjarige opleiding ‘Biografiek’. Dat was overigens ook een vereiste om voor de functie in aanmerking te komen. De opleiding is heel intensief, maar ook heel leerzaam. Je komt jezelf tegen, hoor!
Het wordt nu meer mijn ‘vak’. Doordat ik nu een eigen kamer heb waar mensen langskomen voor een gesprek, voelt dat heel anders. We gaan er nu echt voor zitten, terwijl die gesprekken voorheen letterlijk ‘in de wan- delgangen’ plaatsvonden. Dus soms denk ik wel eens… o jee… kan ik dit wel, stel ik wel de juiste vraag, duurde het gesprek niet te lang? Dat soort dingen.”

Kun je voorbeelden noemen die je raakten?
“Je komt natuurlijk heel dicht bij mensen. Ik herinner me een mevrouw met dementie die in de laatste fase van haar leven hele heldere momenten had. Momenten waarin de de- mentie zich leek te hebben teruggetrokken en waarin ze nog kon zeggen wat ze wilde.
Maar ook een mevrouw die in paniek was over of ze het allemaal wel goed had gedaan in haar leven. Soms blijkt er zoveel verdriet te zijn, zoveel leed te worden meegedragen.”

Lichtpuntje
“Het zijn trouwens niet altijd gesprekken. Er is ook een mevrouw die erg gesloten was en waar ik iedere week even bij ben gaan zitten. Dan hield ik haar hand vast. Drie weken geleden zei ze: ‘Jij bent mijn lichtpuntje’. Soms is het genoeg om gewoon naast iemand te zitten en een hand vast te houden.”

Je doet het biografische werk nu een klein jaar.  Merk je ontwikkeling?
“In de opleiding oefenen we het aannemen van een ‘luisterhouding’, een open houding. En het stellen van de ‘juiste vragen’. Ik merk dat ik daardoor de gesprekken al anders aanga. Bewuster. Ik spiegel mezelf meer en vraag me eerder af: breng ik iemand ook bij wat hij nog écht zeggen wil?
De gesprekken zijn intensief. Soms krijg ik kippenvel. Het is natuurlijk ook heel bijzonder dat je even deelgenoot mag zijn van het leven van een ander in zo’n belangrijke fase. Dat is een geschenk!”